Karaciğer enzimleri, karaciğerin işlevlerini yerine getirdiğini gösteren önemli biyokimyasal belirteçlerdir. Karaciğer enzimlerinin yükselmesi, karaciğerde oluşan hasarın bir göstergesi olabilir. Hamilelik sürecinde enzimlerin yükselmesi ise genellikle normal kabul edilir. Karaciğerdeki hasarın ilk belirtisi, buradaki hücrelerden kana salınan enzimlerin artışıdır. Sağlıklı bireylerde bu enzimler karaciğerde depolanır. Ancak, karaciğerde hasar meydana geldiğinde, enzimler kana karışır. Kan testleri yapılarak karaciğer enzimleri değerlendirilebilir. Özellikle aminotransferaz enzimleri, karaciğer hasarının tespiti açısından sıkça kullanılır. Bu enzimler, alanin aminotransferaz (ALT-SPGT) ve aspartat aminotransferaz (AST-SGOT) olarak adlandırılır. Normalde hepatositlerde bulunan bu enzimler, karaciğerdeki hasar sonucunda kana karışır.

Enzimler, hücre içindeki kimyasal reaksiyonları katalizler. Bu isimle anılmaları, verici molekülde bulunan amino grubunu alıcı moleküle transfer etmelerinden kaynaklanır. AST ile SGOT ve ALT ile SGPT tanımlamaları aynı enzimler için kullanılır. Vücutta beyin, kas, karaciğer ve böbrek gibi organ ve dokularda bulunan AST, dokulardaki hasar sonucunda kanda yükselmeye başlar. Bu nedenle AST enziminin yükselmesi, tek başına karaciğerdeki hasardan kaynaklanmaz. ALT enzimi ise genellikle karaciğer hasarını gösteren bir enzimdir. Başka dokularda da bulunan bu enzim, karaciğerde yoğun olarak bulunduğu için kanda değerinin yükselmesi karaciğer hasarını gösterir. Enzimlerin seviyesi serumdan ölçülür. Bunların normal değerleri ise;

Karaciğer enzimlerinin yüksekliği genellikle karaciğer hasarını gösterir. Ancak bu, kesin olarak karaciğer hasarının olduğu anlamına gelmez. Karaciğer enzimlerinin yüksek çıkması durumunda, hastanın genel durumu da değerlendirmeye alınmalıdır. Sadece enzim yüksekliği nedeniyle karaciğerde hasar oluşması söz konusu olmaz. Örneğin, akut viral Hepatit A hastası bir kişide ALT ile AST değerlerinin yüksek olmasına rağmen, karaciğer hasarı olmadan iyileşme olabilir. Kronik Hepatit C hastası bireylerde bu enzimlerin düşük çıkmasına rağmen karaciğer hasarı oluşabilir. Hastalarda kronik karaciğer yetmezliği varsa siroz riski yüksek olur.

Karaciğer hücrelerinin fazla sayıda ölmesi durumunda, kandaki AST ve ALT enzim değerlerinde yükselme olur. Karaciğer toksisitesi bulunan ilaçların kullanılması, akut viral hepatitler, kardiyovasküler kollaps gibi etkenler karaciğer hücrelerinin hasar görmesine yol açar ve enzimleri yükseltir. Bazen sağlıklı bireylerde bile karaciğer enzimleri belirli bir seviyede yükselebilir. Bu yükselme, normal kabul edilen değerlerin iki katını geçmez. Bu durum genellikle alkol kullanma alışkanlığı nedeniyle olur. Ayrıca fazla kilo, şeker hastalığı gibi etkenler de karaciğerin yağlanmasına yol açabilir. Kronik Hepatit C hastalarında da karaciğer enzimleri bir miktar yükselebilir.

Karaciğer enzimlerini yükseltebilecek bazı ilaçlar:

Ancak, kullanılan bu ilaçların kesilmesinden birkaç ay sonra enzim değerleri normal düzeyine döner.

Enzimler sağlıklı bireylerde yükselirse, mutlaka bunun sebepleri araştırılmalıdır. Bunun için risk faktörleri değerlendirilmelidir. Bu, karaciğerdeki hastalıkların belirlenmesi açısından da faydalı olabilir. Alkol nedeniyle enzim yüksekliğinde ALT 100 U/L, AST 300 U/L değerlerinin altında olur. Eğer akut hepatitler enzim yüksekliğine neden olduysa, bunlar daha yüksek seviyelerde olabilir. İlaçlarla ya da alkolle yükselen enzimler, bunların bırakılmasından sonra normale döner. Fazla kiloların etkisiyle karaciğer enzimleri yükselirse, verilen kiloya orantılı şekilde değerlerde %5-10 seviyesinde gerileme olabilir. Eğer düşme olmazsa, testler sonucunda karaciğer hastalıkları araştırılır. Uygun tedavilerle karaciğer enzimlerinin düşmesi sağlanabilir.